Zamach na cara Aleksandra II

Słynny zamach z 13 III 1881 r., w którym stracił życie car Aleksander II, był przygotowany oraz przeprowadzony przez Polaka Ignacego Hryniewieckiego. Pochodził on ze zubożałej szlachty z terenów obecnej Białorusi. W trakcie studiów na politechnice w Petersburgu, będąc już praktycznie zrusyfikowany, przystąpił do rosyjskiej organizacji rewolucyjnej "Narodnaja Wola". Hryniewiecki stał się jednym z jej przywódców i m.in. powołał do życia organizacyjną gazetę. W lutym 1881 r. zawiązał spisek w celu zamordowania cara, będącego już niejeden raz celem zamachów. W wyznaczonym dniu Hryniewiecki wraz z towarzyszami oczekiwał władcy na Newskim Prospekcie nieopodal Pałacu Zimowego. Pierwsza bomba zraniła jadącego obok cesarskiego powozu kozaka oraz przypadkowego chłopca. Car wyszedł z powozu i podszedł do rannych, wyrażając swoje współczucie. Po wydaniu rozkazu zaopiekowania się rannymi Aleksander ruszył dalej. Nagle podbiegł Hryniewiecki i wywołał eksplozję, znajdując się twarzą w twarz z władcą. Zacytujmy fragment dokumentu z policyjnego śledztwa: "Kiedy dym opadł, oczom wszystkich […] ukazał się straszliwy widok - oto pomiędzy rozrzuconymi na ziemi rannymi ludźmi znajdował się także car […] poszarpane, odkryte nogi Cesarza [...] mocno krwawiły, ciało było poranione, a twarz spływała krwią. Cesarza od razu odwieziono do Pałacu Zimowego, gdzie otoczony rodziną niedługo później oddał życie. Tymczasem Hryniewiecki, również ciężko ranny, został ujęty i zaprowadzony do szpitala obok Pałacu Zimowego. Kiedy odzyskał przytomność, starano się uzyskać od niego informacje, lecz nic nie powiedział - po półtorej godziny zmarł".

W wyniku procesu innych uczestników zamachu pięciu spiskowców zostało skazanych na śmierć przez powieszenie. W miejscu tragicznego wydarzenia syn Aleksandra II, Aleksander III, wzniósł wspaniały kościół Spas-na-Krowi (Chrystusa na Krwi). Po dziś dzień Hryniewiecki pozostaje jednym Polakiem, który dokonał skutecznego zamachu na życie koronowanego władcy. M. G.-K.

Ilustracja: zamach na Aleksandra II na rycinie z tygodnika L’Univers illustré, Bundeszentrale für politische Bildung, CC-BY-NC.