Utworzenie w Wilnie Towarzystwa Filomatycznego

Towarzystwo Filomatyczne (zwane powszechnie Towarzystwem Filomatów — z gr. "miłośnicy nauki"), zazwyczaj kojarzone z osobą Adama Mickiewicza, powstało jako jedna z pierwszych niezależnych inicjatyw studenckich w historii Polski. Początkowo była to tajna organizacja skupiona wokół sześciu studentów Uniwersytetu Wileńskiego (poza Mickiewiczem — Tomasz Zan, Franciszek Malewski, Jan Czeczot, Onufry Pietraszkiewicz i Józef Jeżowski).

Wpisując się w nurt późnego oświecenia i nawiązując do tradycji wolnomularskich, Filomaci kładli nacisk na idee samokształcenia i samodoskonalenia. Spotkania i dyskusje członków Towarzystwa dotyczyły zarówno literatury (głównie komentowano i tłumaczono autorów oświeceniowych i klasycznych oraz prezentowano własną twórczość), jak nauk ścisłych. W dość krótkim czasie organizacja nabrała charakteru patriotycznego i niepodległościowego. Wzrastająca popularność Towarzystwa doprowadziła do powstania "filialnych" stowarzyszeń: tzw. koła Promienistych oraz Filaretów (gr. "miłośnicy cnoty").

Działalność Towarzystwa została przerwana w wyniku rozpoczętego pod koniec 1823 r. śledztwa Mikołaja Nowosilcowa, zakończonego aresztowaniem i wywiezieniem w głąb Rosji dwudziestu działaczy oraz usunięciem ze stanowisk czterech wileńskich profesorów. Literacki obraz prześladowań Filomatów został zawarty został w III cz. Dziadów Mickiewicza. ŁK

Ilustracja: rękopis najwcześniejszej wersji "Ody do Młodości" Adama Mickiewicza, swoistego manifestu Filomatów, Polona, CC-BY-NC.