czas czytania:
Urodził się Józef Czapski
Józef Czapski urodził się 3 kwietnia 1896 r. w Pradze. Czapski to postać nietuzinkowa – malarz, pisarz, współtwórca paryskiej „Kultury” oraz żołnierz, który podczas II wojny światowej był więźniem Starobielska, a później pod wodzą gen. Władysława Andersa wraz z II Korpusem Polskim przeszedł cały szlak bojowy, począwszy od ZSRR, przez Bliski Wschód, na bitwach kampanii włoskiej kończąc.
Józef wywodził się z hrabiowskiego rodu Hutten-Czapskich, którzy posługiwali się herbem Leliwa. W młodości odebrał gruntowne wykształcenie, najpierw studiując prawo w Petersburgu, a następnie uczęszczając do Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Proces kształcenia przerwała wojna polsko-bolszewicka (1919–1921), w której przyszły artysta wziął udział i za swe zasługi został odznaczony orderem Virtuti Militari. Po zakończeniu konfliktu kontynuował naukę, tym razem w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1924 roku wraz z grupą innych malarzy, m.in. Zygmuntem Waliszewskim, Janem Cybisem i Piotrem Potworowskim, przeniósł się do Paryża, gdzie poświęcił się pracy twórczej oraz studiom muzealnym.
W 1931 roku po powrocie do kraju Czapski prezentował swoje obrazy przed szerokim audytorium, a jako krytyk pisywał do „Wiadomości Literackich” oraz „Głosu Plastyków”. Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany i 27 września 1939 roku na wschodzie Polski dostał się do niewoli sowieckiej. Był internowany w wielu miejscach na terenie ZSRR, m.in. w Starobielsku oraz obozie NKWD w Griazowcu. Na mocy układu Sikorski–Majski z 30 lipca 1941 roku, razem z wieloma innymi rodakami odzyskał wolność i wstąpił w szeregi formujących się w ZSRR Polskich Sił Zbrojnych. Wtedy też rozpoczął, jak się później okazało, bezskuteczne poszukiwania „zaginionych” polskich oficerów z obozów jenieckich, którzy na wiosnę 1940 roku zostali wymordowani przez NKWD na rozkaz Biura Politycznego KC WKP(b).
W armii Andersa, z racji swego wykształcenia, Czapski pełnił funkcję szefa przysztabowego Wydziału Propagandy i Informacji. Organ ten zajmował się kwestiami związanymi z edukacją i kulturą oraz redagowaniem tygodnika „Orzeł Biały”, na którego łamach publikowali m.in. Jerzy Giedroyć oraz Gustaw Herling-Grudziński.
Po zakończeniu wojny Józef Czapski współtworzył polski Instytut Literacki w Paryżu, który wydawał miesięcznik „Kultura” oraz kwartalnik „Zeszyty Historyczne”. Kierujący działaniami tej instytucji Jerzy Giedroyć opublikował w 1949 roku wspomnienia malarza z pobytu w Sowietach, zatytułowane Na nieludzkiej ziemi, a później niejednokrotnie drukował także inne jego zapiski i eseje.
Od 1947 roku aż do chwili śmierci Czapski mieszkał w domu redakcji „Kultury” w Maisons-Laffitte. W ostatnich latach życia stopniowo tracił wzrok i uskarżał się na zaniki pamięci. Najbardziej jednak nie mógł przeboleć faktu, że stan zdrowia nie pozwala mu na malowanie obrazów. Odskocznią od rzeczywistości stał się jednak prowadzony przez niego dziennik, w którym we wpisach z początku lat 90. można odnaleźć rozważania na temat Boga i nadchodzącej śmierci.
Zmarł 12 stycznia 1993 r., pochowany na cmentarzu w miejscowości Le Mesnil-le-Roi, obok zmarłej w 1981 roku siostry Marii.
Paweł Cichocki
Fotografia: Józef Czapski w styczniu 1943 roku, fragment zdjęcia zbiorowego, Biblioteka Kongresu, źródło: Wikipedia.
Józef wywodził się z hrabiowskiego rodu Hutten-Czapskich, którzy posługiwali się herbem Leliwa. W młodości odebrał gruntowne wykształcenie, najpierw studiując prawo w Petersburgu, a następnie uczęszczając do Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Proces kształcenia przerwała wojna polsko-bolszewicka (1919–1921), w której przyszły artysta wziął udział i za swe zasługi został odznaczony orderem Virtuti Militari. Po zakończeniu konfliktu kontynuował naukę, tym razem w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1924 roku wraz z grupą innych malarzy, m.in. Zygmuntem Waliszewskim, Janem Cybisem i Piotrem Potworowskim, przeniósł się do Paryża, gdzie poświęcił się pracy twórczej oraz studiom muzealnym.
W 1931 roku po powrocie do kraju Czapski prezentował swoje obrazy przed szerokim audytorium, a jako krytyk pisywał do „Wiadomości Literackich” oraz „Głosu Plastyków”. Po wybuchu II wojny światowej został zmobilizowany i 27 września 1939 roku na wschodzie Polski dostał się do niewoli sowieckiej. Był internowany w wielu miejscach na terenie ZSRR, m.in. w Starobielsku oraz obozie NKWD w Griazowcu. Na mocy układu Sikorski–Majski z 30 lipca 1941 roku, razem z wieloma innymi rodakami odzyskał wolność i wstąpił w szeregi formujących się w ZSRR Polskich Sił Zbrojnych. Wtedy też rozpoczął, jak się później okazało, bezskuteczne poszukiwania „zaginionych” polskich oficerów z obozów jenieckich, którzy na wiosnę 1940 roku zostali wymordowani przez NKWD na rozkaz Biura Politycznego KC WKP(b).
W armii Andersa, z racji swego wykształcenia, Czapski pełnił funkcję szefa przysztabowego Wydziału Propagandy i Informacji. Organ ten zajmował się kwestiami związanymi z edukacją i kulturą oraz redagowaniem tygodnika „Orzeł Biały”, na którego łamach publikowali m.in. Jerzy Giedroyć oraz Gustaw Herling-Grudziński.
Po zakończeniu wojny Józef Czapski współtworzył polski Instytut Literacki w Paryżu, który wydawał miesięcznik „Kultura” oraz kwartalnik „Zeszyty Historyczne”. Kierujący działaniami tej instytucji Jerzy Giedroyć opublikował w 1949 roku wspomnienia malarza z pobytu w Sowietach, zatytułowane Na nieludzkiej ziemi, a później niejednokrotnie drukował także inne jego zapiski i eseje.
Od 1947 roku aż do chwili śmierci Czapski mieszkał w domu redakcji „Kultury” w Maisons-Laffitte. W ostatnich latach życia stopniowo tracił wzrok i uskarżał się na zaniki pamięci. Najbardziej jednak nie mógł przeboleć faktu, że stan zdrowia nie pozwala mu na malowanie obrazów. Odskocznią od rzeczywistości stał się jednak prowadzony przez niego dziennik, w którym we wpisach z początku lat 90. można odnaleźć rozważania na temat Boga i nadchodzącej śmierci.
Zmarł 12 stycznia 1993 r., pochowany na cmentarzu w miejscowości Le Mesnil-le-Roi, obok zmarłej w 1981 roku siostry Marii.
Paweł Cichocki
Fotografia: Józef Czapski w styczniu 1943 roku, fragment zdjęcia zbiorowego, Biblioteka Kongresu, źródło: Wikipedia.