Powstanie Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej - zalążka nowoczesnej partii politycznej

Pierwsze posiedzenie Zgromadzenia, któremu przewodniczył Aleksander Batowski, odbyło się 21 maja 1791 r. Ugrupowanie liczące 213 członków wywodziło się w dużej mierze ze Stronnictwa Patriotycznego. Za główny cel działania Zgromadzenie przyjęło wspieranie Konstytucji 3 maja oraz ugruntowanie zmian ustrojowych uchwalonych przez Sejm Czteroletni. Założycielami stronnictwa byli m.in. Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, Adam Naruszewicz, Julian Ursyn Niemcewicz, Tadeusz Mostowski. Zgromadzenie uznawane jest za pierwsze w Polsce stronnictwo polityczne, które posiadało statut oraz określone zasady działania. Uchwały podejmowane były jednomyślnie bądź większością głosów, a przyjęte decyzje miały być respektowane przez wszystkich członków Zgromadzenia. Nie powołano żadnego organu wykonawczego, wyłoniono tylko trzyosobowy sekretariat, który miał się zajmować protokołami, i siedmioosobową komisję do przygotowywania spotkań. Zgromadzenie było otwarte, osoby chcące do niego przystąpić mogły zostać wprowadzene przez dotychczasowych członków stronnictwa. Organem prasowym stronnictwa była "Gazeta Narodowa i Obca", a miejscem spotkań - pałac Radziwiłłowski w Warszawie. Ostatni zachowany protokół, z 21 posiedzenia prowadzonego przez Stanisława Sołtyka, datowany jest na 14 grudnia 1791 r. Zgromadzenie funkcjonowało jeszcze w 1792 r., ale nie przejawiało w tym okresie większej aktywności. WL

Ilustracja: Adam Naruszewicz - jeden z twórców Zgromadzenia na miedziorycie Carla Mayera z początku XIX w., Polona, CC-BY-NC.