czas czytania:
Powstała Rzeczpospolita Zakopiańska
Zakopane na przełomie XIX i XX wieku było jedną ze stolic kulturalnych ziem polskich. Z małej podhalańskiej wsi urosło do rangi najważniejszego kurortu górskiego w Tatrach i ulubionego miejsca wypoczynku, ale i pracy polskich intelektualistów i artystów.
Nie dziwi więc fakt, że wśród prowadzących zgromadzenie obywatelskie zwołane przez naczelnika gminy Zakopane, Wincentego Repecia, byli: wybitny prozaik Stefan Żeromski, malarz, literat, żeglarz, podróżnik i legionista Mariusz Zaruski oraz działacz społeczny i narodowy, współtwórca Muzeum Tatrzańskiego i TOPR Wincenty Szymborski (ojciec Wisławy Szymborskiej). Treść przyjętej na zgromadzeniu rezolucji głosiła: „Wobec przyjęcia zasad pokojowych prezydenta Stanów Zjednoczonych Wilsona przez państwa rozbiorowe, uważamy się odtąd za obywateli wolnej, niepodległej i zjednoczonej Polski. Tej Polsce winniśmy wierność i posłuszeństwo, mienie i krew naszą, nie uznajemy żadnych więzów tym najświętszym obowiązkom przeciwnych”. Ustalono również powołanie Organizacji Narodowej na czele ze Stefanem Żeromskim. W jej szeregach znalazł się m.in. poeta i dramaturg Jan Kasprowicz (sympatyk endecji, której przedstawiciele zresztą przeważali we władzach Organizacji). Konsekwencją wydarzeń z 13 października było ogłoszenie niepodległości 30 dnia tego samego miesiąca, na dzień przed tym, jak to samo uczynił Kraków. Pierwszego listopada Organizacja Narodowa przekształciła się w Radę Narodową, której prezydentem, sprawującym swój urząd przez kilkanaście dni, został Stefan Żeromski. W wyniku sporu między endecją a działaczami PPS, zarzucającymi działaczom narodowym zdominowanie Rady, skład jej został rozszerzony o kilkunastu członków PPS.Według relacji Rafała Malczewskiego Żeromski odebrał przysięgę od wojska i urzędników na wierność Rzeczypospolitej, a na ulicach zaczęły chodzić patrole straży obywatelskiej. Zakopiańczycy nie zamierzali czekać z założonymi rękami, aż reszta ziem polskich ogłosi niepodległość, lecz przystąpili do działania, włączając się w rywalizację o wsie Głodówka i Sucha Góra, które do 1924 roku zostały przy Polsce – wtedy też oddano je Czechosłowacji w zamian za Lipnicę Murowaną (z powrotem zostały przyłączone do Polski w 1938 roku).Rzeczpospolita Zakopiańska przestała istnieć 16 listopada 1918 roku wraz z objęciem nad nią zarządu przez powstałą w Krakowie 28 października Polską Komisję Likwidacyjną.Ł.D.Ilustracja: Stefan Żeromski, prezydent Rzeczypospolitej Zakopiańskiej, domena publiczna.
Nie dziwi więc fakt, że wśród prowadzących zgromadzenie obywatelskie zwołane przez naczelnika gminy Zakopane, Wincentego Repecia, byli: wybitny prozaik Stefan Żeromski, malarz, literat, żeglarz, podróżnik i legionista Mariusz Zaruski oraz działacz społeczny i narodowy, współtwórca Muzeum Tatrzańskiego i TOPR Wincenty Szymborski (ojciec Wisławy Szymborskiej). Treść przyjętej na zgromadzeniu rezolucji głosiła: „Wobec przyjęcia zasad pokojowych prezydenta Stanów Zjednoczonych Wilsona przez państwa rozbiorowe, uważamy się odtąd za obywateli wolnej, niepodległej i zjednoczonej Polski. Tej Polsce winniśmy wierność i posłuszeństwo, mienie i krew naszą, nie uznajemy żadnych więzów tym najświętszym obowiązkom przeciwnych”. Ustalono również powołanie Organizacji Narodowej na czele ze Stefanem Żeromskim. W jej szeregach znalazł się m.in. poeta i dramaturg Jan Kasprowicz (sympatyk endecji, której przedstawiciele zresztą przeważali we władzach Organizacji). Konsekwencją wydarzeń z 13 października było ogłoszenie niepodległości 30 dnia tego samego miesiąca, na dzień przed tym, jak to samo uczynił Kraków. Pierwszego listopada Organizacja Narodowa przekształciła się w Radę Narodową, której prezydentem, sprawującym swój urząd przez kilkanaście dni, został Stefan Żeromski. W wyniku sporu między endecją a działaczami PPS, zarzucającymi działaczom narodowym zdominowanie Rady, skład jej został rozszerzony o kilkunastu członków PPS.Według relacji Rafała Malczewskiego Żeromski odebrał przysięgę od wojska i urzędników na wierność Rzeczypospolitej, a na ulicach zaczęły chodzić patrole straży obywatelskiej. Zakopiańczycy nie zamierzali czekać z założonymi rękami, aż reszta ziem polskich ogłosi niepodległość, lecz przystąpili do działania, włączając się w rywalizację o wsie Głodówka i Sucha Góra, które do 1924 roku zostały przy Polsce – wtedy też oddano je Czechosłowacji w zamian za Lipnicę Murowaną (z powrotem zostały przyłączone do Polski w 1938 roku).Rzeczpospolita Zakopiańska przestała istnieć 16 listopada 1918 roku wraz z objęciem nad nią zarządu przez powstałą w Krakowie 28 października Polską Komisję Likwidacyjną.Ł.D.Ilustracja: Stefan Żeromski, prezydent Rzeczypospolitej Zakopiańskiej, domena publiczna.