czas czytania:
Atak na warszawską restaurację „Adria”
Warszawska restauracja „Adria” podczas II wojny światowej stała się popularnym miejscem spotkań wysokich funkcjonariuszy SS i gestapo. 22 maja 1943 roku żołnierz Armii Krajowej Jan Kryst ps. „Alan” zastrzelił w tym lokalu trzech niemieckich oficerów w odwecie za masowe egzekucje uliczne, dokonywane przez okupantów na mieszkańcach polskiej stolicy.
Jan Kryst w chwili wykonywania straceńczej misji miał 21 lat i należał do Obwodu Wola Okręgu Warszawskiego AK, wcześniej zaś przeszedł kurs przysposobienia wojskowego. W 1939 roku brał czynny udział w obronie Warszawy. Podczas okupacji pracował w zakładzie ślusarskim i wraz z ojcem należał do polskiego podziemia.
Wiosną 1943 roku Kryst zgłosił swemu przełożonemu, mjr Jerzemu Lewińskiemu ps. „Chuchro”, chęć wykonania spektakularnej, a zarazem ryzykownej akcji zbrojnej przeciwko Niemcom. Lewiński jako dowódca „Kedywu” Okręgu Warszawskiego, po konsultacjach ze swymi najbliższymi współpracownikami, wyznaczył cel misji młodemu uczestnikowi konspiracji. Miała nim zostać mieszcząca się przy ul. Moniuszki 10 restauracja „Adria”, która po 1940 r. była nur für Deutsche (tylko dla Niemców).
„Alan”, korzystając z fałszywych dokumentów i ubezpieczany z zewnątrz przez dwóch innych żołnierzy AK, wszedł do restauracji o godz. 21:30, wtedy gdy przebywało w niej najwięcej osób. Za cel obrał sobie stolik, przy którym siedzieli funkcjonariusze gestapo. Trzech z nich zastrzelił, trzech innych ranił. Zbity przez Niemców, m.in. stołkami i pustymi butelkami, zginął na miejscu. Dokładną relację tego, co zaszło w „Adrii” przedstawił później w swej książce „Golgota Warszawy: włoski dziennikarz Alceo Valcini, bawiący wówczas w lokalu.
Zwłoki Jana Krysta przewieziono do kostnicy przy ul. Oczki, skąd wydostali je i pochowali na cmentarzu Wolskim członkowie podziemia.
Ciekawe są z perspektywy czasu motywacje kierujące egzekutorem AK – był on nieuleczalnie chory na gruźlicę i wiedząc, że nie pozostało mu już zbyt wiele czasu, postanowił poświęcić swe życie na samobójcze przedsięwzięcie, które jednocześnie byłoby ważne jako manifestacja dla uciskanego przez Niemców polskiego społeczeństwa.
Za swój czyn Jan Kryst ps. „Alan” został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych.
Ilustracja: Tablica upamiętniająca żołnierza AK – Jana Krysta, ps. „Alan”, na ul. Stanisława Moniuszki w Warszawie, 2013, autor zdjęcia: Mateusz Opasiński, Wikipedia, CC BY-SA.
Wiosną 1943 roku Kryst zgłosił swemu przełożonemu, mjr Jerzemu Lewińskiemu ps. „Chuchro”, chęć wykonania spektakularnej, a zarazem ryzykownej akcji zbrojnej przeciwko Niemcom. Lewiński jako dowódca „Kedywu” Okręgu Warszawskiego, po konsultacjach ze swymi najbliższymi współpracownikami, wyznaczył cel misji młodemu uczestnikowi konspiracji. Miała nim zostać mieszcząca się przy ul. Moniuszki 10 restauracja „Adria”, która po 1940 r. była nur für Deutsche (tylko dla Niemców).
„Alan”, korzystając z fałszywych dokumentów i ubezpieczany z zewnątrz przez dwóch innych żołnierzy AK, wszedł do restauracji o godz. 21:30, wtedy gdy przebywało w niej najwięcej osób. Za cel obrał sobie stolik, przy którym siedzieli funkcjonariusze gestapo. Trzech z nich zastrzelił, trzech innych ranił. Zbity przez Niemców, m.in. stołkami i pustymi butelkami, zginął na miejscu. Dokładną relację tego, co zaszło w „Adrii” przedstawił później w swej książce „Golgota Warszawy: włoski dziennikarz Alceo Valcini, bawiący wówczas w lokalu.
Zwłoki Jana Krysta przewieziono do kostnicy przy ul. Oczki, skąd wydostali je i pochowali na cmentarzu Wolskim członkowie podziemia.
Ciekawe są z perspektywy czasu motywacje kierujące egzekutorem AK – był on nieuleczalnie chory na gruźlicę i wiedząc, że nie pozostało mu już zbyt wiele czasu, postanowił poświęcić swe życie na samobójcze przedsięwzięcie, które jednocześnie byłoby ważne jako manifestacja dla uciskanego przez Niemców polskiego społeczeństwa.
Za swój czyn Jan Kryst ps. „Alan” został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych.
Paweł Cichocki
Ilustracja: Tablica upamiętniająca żołnierza AK – Jana Krysta, ps. „Alan”, na ul. Stanisława Moniuszki w Warszawie, 2013, autor zdjęcia: Mateusz Opasiński, Wikipedia, CC BY-SA.