WYKŁAD OTWARTY „Zygmunt III Waza i monarchia republikańska”

Panowanie Zygmunta III przez długi czas było postrzegane jako kluczowe dla rozwoju politycznego Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Sam Zygmunt przez lata był obiektem krytyki ze strony historyków oskarżających go o negatywny stosunek do systemu politycznego Rzeczpospolitej oraz o ambitne plany jego obalenia i wprowadzenia monarchii absolutnej.

Jednak nowsze badania podważyły to, co nazwano czarną legendą Zygmunta, a twierdzenia, że dążył on do realizacji takich planów, Edward Opaliński określił mianem „absurdalnych”. Niemniej wiele z tradycyjnych interpretacji przetrwało, w szczególności w odniesieniu do ocen rokoszu sandomierskiego, który nadal jest szeroko interpretowany jako zakończony impasem, jeśli nie całkowitą porażką partii regalistycznej skonstruowanej przez Zygmunta w celu nie wprowadzenia monarchii absolutnej, ale wzmocnienia monarchii, chociaż nie zawsze jest jasne, co to może oznaczać.

Podczas wykładu prof. Robert Frost przeanalizuje powyższe zagadnienia i postawi tezę, że Zygmunt stworzył nie tyle partię regalistyczną, ale rząd republikanów poświęcony wzmocnieniu nie monarchii, ale republikańskiego systemu rządów ustanowionego w rewolucji konstytucyjnej z lat 1569-1576. Rokosz oznaczał koniec długiego okresu koniecznego dostosowania się do radykalnych zmian dokonanych po śmierci Zygmunta Augusta. Nie była to porażka rządu, ale znaczący sukces wizji monarchii republikańskiej, którą popierał Zygmunt i jego ministrowie, oraz miażdżąca porażka jej radykalnych przeciwników.