Znamy zwycięzców Plebiscytu Wydarzenie Historyczne Roku!

W 17. edycji Plebiscytu Wydarzenie Historyczne Roku przyznano kolejny raz Nagrodę Specjalną Muzeum Historii Polski, którą otrzymała „Odprawa posłów greckich” w transkrypcji Antoniego Libery. W tym roku po raz pierwszy rozdane zostały Nagrody Jury, które trafiły do Muzeum Zamkowego w Sandomierzu, warszawskiego Szkolnego Klubu Turystyczno-Krajoznawczego PTTK „Dreptaki” oraz Muzeum Pałac Saski w Kutnie.

Zwycięski projekt w kategorii Wydarzenie to Otwarcie Centrum Kultury „Park Dzieje” w Murowanej Goślinie, którego organizatorem było Stowarzyszenie „Dzieje”. Centrum powołano, by tworzyć spektakularne widowiska plenerowe, opowiadające o historii Polski. Takim interdyscyplinarnym połączeniem zaskakujących efektów multimedialnych i świetlnych, muzyki i tańca jest widowisko „Orzeł i Krzyż”. Przedstawia  najważniejsze wydarzenia mające wpływ na dzieje narodu, począwszy od legend, przez czasy królestwa polskiego, rozwój demokracji szlacheckiej, aż po wiek XX. Strona wizualna jest inspirowana dziełami wielkich mistrzów malarstwa polskiego − Jana Matejki, Józefa Chełmońskiego, Artura Grottgera. W projekt jest zaangażowanych 300 wolontariuszy, którzy występują jako aktorzy, szyją kostiumy oraz przygotowują rekwizyty.

I miejsce w kategorii Wystawa zajęła ekspozycja „Podróż bohaterek. Powstanie kobiet”, zrealizowana przez Muzeum Powstania Warszawskiego. Wystawa, przygotowana z okazji 79. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, to opowieść o bohaterkach, które były reprezentowane przez różne boginie – archetypy pokazujące złożoność kobiecości. Na wystawie przedstawiono kobiety, które budowały barykady i strzelały do wroga, ale także te, które działały na zapleczu: robiły granaty, cerowały ubrania i gotowały posiłki, niosły pomoc medyczną. Ekspozycji towarzyszyły fotografie i obiekty związane z bohaterkami. Na końcu znajdował się pokój w stylistyce lat 80. z ulubionymi pamiątkami żyjących bohaterek. Można tam było wysłuchać wywiadów, które z nimi przeprowadzono, a całość dopełniały książki o kobietach w powstaniu.

W kategorii Edukacja zwyciężył projekt „Edukatorium Historyczno-Społeczne”, przygotowany przez Uniwersytet Śląski i miasto Katowice. Projekt miał na celu wzbogacenie jakości nauczania historii oraz wiedzy o społeczeństwie. Zaproszeni do inicjatywy eksperci przygotowali 24 pakiety edukacyjne, które następnie zostały poddane analizie i praktycznemu testowaniu przez grupę 25 nauczycieli. Projekt miał na celu zwiększenie świadomości uczniów na temat stosunków między Polską a Ukrainą, wskazanie różnic w postrzeganiu ważnych wydarzeń historycznych i społecznych oraz budowanie tolerancji i zrozumienia wśród młodych.

Muzeum Historii Polski zdecydowało się przyznać po raz kolejny własną Nagrodę Specjalną. Otrzymała ją „Odprawa posłów greckich” w transkrypcji Antoniego Libery, zrealizowana z inicjatywy Fundacji Kultura i Dziedzictwo ponad Granicami. W 2023 r. Antoni Libera, po raz pierwszy w historii polskiej literatury, dokonał transkrypcji renesansowego tekstu pierwszego polskiego dramatu Jana Kochanowskiego „Odprawa posłów greckich”. Dzieło napisane językiem staropolskim, nie zawsze dociera z przekazem do wszystkich odbiorców. Dlatego też wymaga pracy adaptacyjnej, interpretacji współczesnych aktorów i reżyserów. W ramach projektu Fundacji Kultura i Dziedzictwo ponad Granicami Teatr Polski przygotował przedstawienie, które na stałe znalazło się w repertuarze. Powstało słuchowisko w Radiowej Dwójce. W Państwowym Instytucie Wydawniczym ukazała się publikacja w wersji oryginalnej z transkrypcją na współczesną polszczyznę. W przedsięwzięciach wzięli udział wybitni twórcy i eksperci, reżyserzy, znakomici aktorzy, kompozytorka oraz muzycy.

W 17. edycji konkursu WHR po raz pierwszy w historii plebiscytu wręczono trzy Nagrody Jury. W kategorii Wystawa nagrodę otrzymało Muzeum Zamkowe w Sandomierzu za ekspozycję „Jerzy Ossoliński – magnat z Sandomierza”, która powstała w ramach obchodów okrągłej rocznicy legendarnego wjazdu Ossolińskiego do Rzymu i była pierwszą wystawą monograficzną, poświęconą temu wybitnemu dyplomacie. Jerzy Ossoliński urodził się w Sandomierzu, swoją główną wiejską rezydencję miał w podsandomierskim Ossolinie, a w pobliskim Klimontowie został pochowany. Był również związany z Warszawą, gdzie wzniósł pałac Sandomierski (późniejszy pałac Brühla). Oprócz wystawy postała publikacja, odbyły się wykłady, a na dziedzińcu zamkowym miała miejsce projekcja filmu Jerzego Hoffmana Ogniem i mieczem. Zorganizowano również spotkanie z autorami katalogu, oprowadzania kuratorskie oraz warsztaty dla dzieci.

Nagroda Jury w kategorii Edukacja trafiła do warszawskiego Szkolnego Klubu Turystyczno-Krajoznawczego PTTK „Dreptaki”, który od kilku lat organizuje Muzeum Dwudniowe. Inicjatywa jest realizowana na terenie szkoły, która na dwa dni zamienia się w salę muzealną. Można tam wszystkiego dotknąć, doświadczyć, wejść w interakcje pod okiem młodzieżowych muzealników, kustoszy i przewodników. Młodzi przygotowują projekt, następnie wdrażają go, testują, poddają modyfikacjom i na koniec otwierają muzeum. Można w nim zobaczyć „jaskiniowców”, potrenować pismo klinowe, pomóc w złamaniu Enigmy, spotkać żywego świadka historii. Edycja w roku 2023 była poświęcona powstaniu styczniowemu. Wyjątkowość projektu polega na wykorzystaniu metody edukacji rówieśniczej, samodzielnym przeszukiwaniu archiwów i źródeł oraz pozyskiwaniu materiałów dzięki współpracy młodzieży ze środowiskiem.

Wydarzeniem, które wyróżniła Kapituła Plebiscytu Nagrodą Jury, jest otwarcie nowej wystawy stałej kompleksu Muzeum Pałac Saski w Kutnie. Na kompleks ekspozycji stałych w tym muzeum składają się dwie główne wystawy o różnej tematyce. Są one połączone wspólną ideą związaną z położeniem Kutna na szlaku komunikacyjnym. Prezentują dwa wątki opowieści o epoce saskiej i dziejach miasta. W pierwszej części znajduje się ekspozycja poświęcona historii pałacu i czasom unii polsko-saskiej. Dodatkową atrakcją zwiedzania są efekty audiowizualne: „tańczące” na ścianach postacie czy głos króla witający gości w pałacowej sypialni. Druga część ekspozycji przedstawia wielowiekowe losy miasta i jego mieszkańców.

Wśród Finalistów, zakwalifikowanych do II etapu przez jury, były również następujące przedsięwzięcia:


KATEGORIA „WYDARZENIE”

• Golgota Wschodu, organizator: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
• Szyfrodziewczyny, organizator: Poznańskie Centrum Dziedzictwa
• Otwarcie nowej siedziby Muzeum Wojska Polskiego, organizator: Muzeum Wojska Polskiego
• Obchody Roku Rodziny Ulmów na Podkarpaciu, organizator: Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie

KATEGORIA „WYSTAWA”

• Ggruzowstanie Warszawy 1945–1949, organizator: Muzeum Warszawy
• Nigra crux mala crux. Czarna i biała legenda zakonu krzyżackiego, organizator: Muzeum Zamkowe w Malborku
• Obraz Złotego Wieku, organizator: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuk
• ORP „Orzeł” nie powrócił, organizator: Muzeum Historyczne w Lubinie

KATEGORIA „EDUKACJA”

• Krab Kłębek w Muzeum Emigracji w Gdyni, organizator: Muzeum Emigracji w Gdyni
• Dzielimy się Łodzią, organizator: Muzeum Miasta Łodzi
• Wojciech Korfanty – Syn Ziemi Śląskiej, organizator: Muzeum Powstań Śląskich
• Jaxa RPG, organizator: Muzeum Ziemi Miechowskiej

Plebiscyt angażuje wiele środowisk lokalnych, które chcą wypromować organizowane przez siebie przedsięwzięcia. Od początku istnienia plebiscytu zgłoszono ok. 2 tys. przedsięwzięć, a w internetowym głosowaniu wzięło udział łącznie ponad 50 tys. internautów.

Finałową piętnastkę wybrała Komisja Konkursowa w składzie: prof. Jolanta Choińska-Mika – Przewodnicząca Jury (Uniwersytet Warszawski, członek Rady MHP), Wojciech Duch (redaktor naczelny portalu historia.org.pl), Mariusz Cieślik (dziennikarz m.in. „Rzeczpospolita Plus Minus”, prozaik, autor programów telewizyjnych, scenarzysta, reżyser), dr Marek Mutor (wicedyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu), Rafał Rogulski (dyrektor Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność), Gabriela Sierocińska-Dec (kierownik działu edukacyjnego Muzeum Historii Polski).

Plebiscyt został objęty Honorowym Patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Organizator: Muzeum Historii Polski w Warszawie (whr.muzhp.pl | muzhp.pl)
Partner: historia.org.pl
Patroni medialni: Polskie Radio, Polska Agencja Prasowa, dzieje.pl, Polska Press Grupa, „Gość Niedzielny”.

Autorem statuetek dla zwycięzców plebiscytu jest Maciej Zychowicz, a projekt plakatu przygotował Ryszard Kajzer Zerkaj Studio.