czas czytania:
Obraz „Portret marszałka Józefa Piłsudskiego” Józefa Mehoffera trafił do zbiorów Muzeum Historii Polski
„Portret marszałka Józefa Piłsudskiego” to kolejne dzieło, które powraca do polskich zbiorów dzięki działaniom restytucyjnym MKiDN. Obraz jednego z najważniejszych artystów Młodej Polski został przekazany w depozyt do Muzeum Historii Polski i będzie poddany konserwacji
Zwinięty w rulon obraz, bez ramy i krosna, odnalazło na strychu starego parterowego domu w Warszawie małżeństwo – Katarzyna Ziemkiewicz i Mirosław Krupski. – O swoim odkryciu powiadomili Muzeum Narodowe w Warszawie, które przekazało informację specjalistom od restytucji w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Odnaleziona dokumentacja i fotografie wskazują, że obraz został zamówiony u Józefa Mehoffera w 1921 r. przez ówczesne Ministerstwo Sztuki i Kultury oraz Kancelarię Cywilną Naczelnika Państwa. Następnie włączono go do Państwowych Zbiorów Sztuki – instytucji zajmującej się gospodarowaniem dziełami sztuki, zabytkami czy meblami będącymi własnością państwa.
Pierwotnie „Portret marszałka Józefa Piłsudskiego” był prezentowany w Prezydium Rady Ministrów II RP, gdzie obecnie znajduje się siedziba Pałacu Prezydenckiego. Wielkoformatowe płótno wypożyczane było także na wystawy, m.in. w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych czy w Kamienicy Baryczków na Rynku Starego Miasta. Kilka lat przed wybuchem II wojny światowej „Portret marszałka Józefa Piłsudskiego” został przeniesiony do budynku Komendy Miasta Warszawy przy pl. Piłsudskiego. To właśnie stamtąd obraz Mehoffera został prawdopodobnie ewakuowany i ukryty przed ewentualną grabieżą lub zniszczeniem przez wojska niemieckie, które już we wrześniu zajęły budynek Komendy Miasta.
Bardzo zły stan zachowania obrazu wskazuje, że miejsce jego ukrywania nie zmieniało się przez ostatnie 85 lat. Nieodpowiednie warunki, brak oprawy i inne niekorzystne czynniki spowodowały liczne deformacje i uszkodzenia podłoża oraz spękania i ubytki w warstwie malarskiej.
Portret wyróżnia się dekoracyjnym opracowaniem oraz klarowną kompozycją, w której centralnie umieszczona postać Józefa Piłsudskiego została wpisana w owal tworzony przez motywy o znaczeniu symbolicznym. Piłsudski, ubrany w galowy mundur, stoi wsparty na szabli przed portalem prowadzącym do katedry na Wawelu. Na pierwszym planie, nad tarczą z datą 1918, wskazującą na rok odzyskania przez Polskę niepodległości, znajduje się orzeł w koronie, nawiązujący sylwetką do orła z czasów króla Stanisława Augusta. Za marszałkiem, na tle otwartych drzwi katedry wawelskiej, widnieje promienista gloria. Dostrzeżemy w niej postaci dwóch skrzydlatych geniuszy w zbrojach otaczających historyczny herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów z Orłem i Pogonią zwieńczony koroną. Józef Piłsudski został zatem przedstawiony nie tylko jako postać zasłużona dla odzyskania przez Polskę niepodległości, ale i odnowiciel dawnej chwały Rzeczypospolitej. Umiejscowienie go przed wejściem do katedry wawelskiej można również uznać za zapowiedź miejsca jego przyszłego pochówku.
Odnaleziona dokumentacja i fotografie wskazują, że obraz został zamówiony u Józefa Mehoffera w 1921 r. przez ówczesne Ministerstwo Sztuki i Kultury oraz Kancelarię Cywilną Naczelnika Państwa. Następnie włączono go do Państwowych Zbiorów Sztuki – instytucji zajmującej się gospodarowaniem dziełami sztuki, zabytkami czy meblami będącymi własnością państwa.
Pierwotnie „Portret marszałka Józefa Piłsudskiego” był prezentowany w Prezydium Rady Ministrów II RP, gdzie obecnie znajduje się siedziba Pałacu Prezydenckiego. Wielkoformatowe płótno wypożyczane było także na wystawy, m.in. w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych czy w Kamienicy Baryczków na Rynku Starego Miasta. Kilka lat przed wybuchem II wojny światowej „Portret marszałka Józefa Piłsudskiego” został przeniesiony do budynku Komendy Miasta Warszawy przy pl. Piłsudskiego. To właśnie stamtąd obraz Mehoffera został prawdopodobnie ewakuowany i ukryty przed ewentualną grabieżą lub zniszczeniem przez wojska niemieckie, które już we wrześniu zajęły budynek Komendy Miasta.
Bardzo zły stan zachowania obrazu wskazuje, że miejsce jego ukrywania nie zmieniało się przez ostatnie 85 lat. Nieodpowiednie warunki, brak oprawy i inne niekorzystne czynniki spowodowały liczne deformacje i uszkodzenia podłoża oraz spękania i ubytki w warstwie malarskiej.
Portret wyróżnia się dekoracyjnym opracowaniem oraz klarowną kompozycją, w której centralnie umieszczona postać Józefa Piłsudskiego została wpisana w owal tworzony przez motywy o znaczeniu symbolicznym. Piłsudski, ubrany w galowy mundur, stoi wsparty na szabli przed portalem prowadzącym do katedry na Wawelu. Na pierwszym planie, nad tarczą z datą 1918, wskazującą na rok odzyskania przez Polskę niepodległości, znajduje się orzeł w koronie, nawiązujący sylwetką do orła z czasów króla Stanisława Augusta. Za marszałkiem, na tle otwartych drzwi katedry wawelskiej, widnieje promienista gloria. Dostrzeżemy w niej postaci dwóch skrzydlatych geniuszy w zbrojach otaczających historyczny herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów z Orłem i Pogonią zwieńczony koroną. Józef Piłsudski został zatem przedstawiony nie tylko jako postać zasłużona dla odzyskania przez Polskę niepodległości, ale i odnowiciel dawnej chwały Rzeczypospolitej. Umiejscowienie go przed wejściem do katedry wawelskiej można również uznać za zapowiedź miejsca jego przyszłego pochówku.
Odzyskujemy utracone dzieła sztuki
- Wydział ds. Restytucji Dóbr Kultury działa w strukturze Departamentu Dziedzictwa Kulturowego, prowadząc wszystkie działania dotyczące poszukiwań i restytucji utraconych dóbr kultury. Obecnie prowadzimy 178 spraw restytucyjnych na całym świecie, w tym 51 w kraju – zaznaczyła Hanna Wróblewska, ministra kultury i dziedzictwa narodowego. - Działania restytucyjne były i będą prowadzone w ministerstwie, ale zachęcam też wszystkich do szczególnej uważności, ponieważ utracone dzieła możemy znaleźć także w kraju – na aukcji, wystawione do sprzedaży czy – tak jak w przypadku obrazu Mehoffera – na własnym strychu – dodała.
„Portret marszałka Józefa Piłsudskiego” namalowany przez Józefa Mehoffera stanowi dla nas bezcenny nabytek ze względu na wybitnego twórcę, bohatera ale i same losy obrazu. Będzie stanowił ważny eksponat na przyszłej wystawie stałej, w części poświęconej II Rzeczypospolitej – stwierdził dyrektor MHP Robert Kostro.
Wcześniej – w ramach działań restytucyjnych MKiDN – do zbiorów MHP trafił m.in. cykl 7 obrazów Bractwa św. Łukasza i 4 makat Mieczysława Szymańskiego z Pawilonu Polskiego na Wystawie Światowej w Nowym Jorku w 1939 r. W kolekcji Muzeum Historii Polski znajduje się obecnie ponad 60 tysięcy obiektów, w tym ponad tysiąc w depozycie. Obiekty są pozyskiwane przede wszystkim na potrzeby przygotowywanej wystawy stałej i planowanych tematycznych wystaw czasowych. Należą do nich m.in. dzieła sztuki, przykłady rzemiosła artystycznego, fotografie, mapy, obiekty falerystyczne, weksylia, militaria, a także znaleziska archeologiczne, dokumenty życia społecznego oraz cenne archiwalia. Zabytki pochodzą z różnych epok dziejów Polski.