Budowa siedziby Muzeum Historii Polski na warszawskiej Cytadeli

„Wielkie i małe historie. Tworzenie kolekcji Muzeum Historii Polski” - tak brzmi tytuł wystawy czasowej, która przywita pierwszych gości Muzeum. Będzie to okazja do ukazania historii z perspektywy muzealników, oraz zapowiedź przyszłej wystawy stałej. Wybrane muzealia z naszych zbiorów zostaną zaprezentowane w ramach węzłów tematycznych. Opowiemy o darach i darczyńcach, zakupach muzealiów, o znaleziskach archeologicznych i obiektach pozyskanych w wyniku współpracy z zaprzyjaźnionymi instytucjami. Wiele uwagi poświęcimy dziełom, które zostały odzyskane dla Polski w procesie restytucji, a także kopiom konserwatorskim, artefaktom historii współczesnej i tym związanym z historią Cytadeli Warszawskiej.
Wystawa stała MHP jest w procesie budowy i będzie dostępna w terminie późniejszym.

Na elewacji budynku Muzeum Historii Polski pomieszczone jest tysiąc lat historii Polski. Reliefy obecne na każdej z czterech zewnętrznych ścian gmachu nawiązują do wybranych symboli polskiej architektury. Począwszy od Drzwi Gnieźnieńskich, przez ornamenty romańsko-gotyckiego kościoła w Sandomierzu, zamek na Wawelu, dzieła spod znaku stylu zakopiańskiego aż po dwudziestowieczny modernizm. Misternie połączone elementy stanowią nie tylko świadectwo bogactwa kulturalnego ziem polskich. Detale z budowli sakralnych i świeckich, służących instytucjom publicznym czy pełniących funkcje obronne – wszystkie łączą się w jedną opowieść. To opowieść o bogactwie życia materialnego i duchowego wszystkich polskich pokoleń.

W architekturę budynku wpisana jest idea otwartości. Pokazują ją przeszklone elementy fasady, symbolizujące proces odkrywania i wielości spojrzeń na historię. Nieprzypadkowo ogromną rolę pełni tutaj światło. Zarówno to naturalne, wlewające się z zewnątrz, jak i to sztuczne, pozwalające poznawać przestrzenie wewnętrzne.

Chcemy, aby Muzeum stało się miejscem wielowymiarowego kontaktu z historią Polski oraz przestrzenią dyskusji i kontaktu z kulturą. W zamierzeniu twórców Muzeum Cytadela ma stać się ważnym ośrodkiem życia społecznego i kulturalnego w Warszawie, otwartym na gości z całej Polski i świata.

Muzeum bez stałej siedziby 
Muzeum Historii Polski zostało powołane 2 maja 2006 r. Przez lata wielkim wyzwaniem był brak stałej siedziby, w której Muzeum mogłoby prezentować efekty swojej codziennej aktywności. Dlatego prace związane z tworzeniem siedziby i wystawy stałej były zawsze ważną częścią naszej działalności. Początkowo planowano ulokować siedzibę Muzeum w odbudowanym Pałacu Saskim. Pomysł ten jednak upadł ze względu na decyzję władz miasta o zaniechaniu jego odbudowy. Następną rozważaną lokalizacją było umiejscowienie go w Wilanowie. Wreszcie, we wrześniu 2008 r. władze Warszawy przekazały Muzeum pozytywne wskazanie dla szóstej z kolei lokalizacji: nad Trasą Łazienkowską, w parkowej przestrzeni nad ruchliwą arterią między Skarpą Warszawską a placem Na Rozdrożu. 

Muzeum na kładce
Dzięki decyzji ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego oraz władz Warszawy z Hanną Gronkiewicz-Waltz na czele na początku 2009 r. zapadła decyzja o lokalizacji Muzeum. Pozwoliła ona na ogłoszenie międzynarodowego konkursu architektonicznego na projekt siedziby Muzeum Historii Polski w dniu 6 kwietnia 2009 r. Wybór zwycięskiej pracowni nastąpił jeszcze w tym samym roku – 6 grudnia. Konkurs wygrała pracownia Paczowski et Fritsch z Luksemburga. W 2010 r. Muzeum uzyskało zgodę MKiDN na prowadzenie negocjacji w sprawie umowy ze zwycięzcą konkursu architektonicznego, a następnie pozytywną decyzję o uwarunkowaniach środowiskowych. Jednak już w listopadzie 2010 r., decyzją MKiDN, wstrzymano prace nad projektem i wydatkowanie dotacji inwestycyjnej. 

Czekając na decyzje
W kolejnych latach przygotowano wstępną wycenę kosztów budowy, a także pełną dokumentację geologiczno-inżynierską dla inwestycji Muzeum w lokalizacji nad Trasą Łazienkowską. W maju 2014 r. złożono wniosek o decyzję w sprawie warunków zabudowy dla inwestycji. We wrześniu 2014 r. ówczesna minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Małgorzata Omilanowska stwierdziła, że dotychczasowe ustalenia będą wymagały weryfikacji. „Myślimy o umieszczeniu Muzeum Historii Polski w innej niż wcześniej planowano siedzibie” – stwierdziła. W 2015 r. pojawił się pomysł budowy Muzeum na Cytadeli Warszawskiej oraz finansowaniu inwestycji przez rząd. To ostatnie zostało formalnie potwierdzone uchwałą Rady Ministrów z 21 lipca 2015 r.

Nowe otwarcie
„Muzeum Historii Polski najprawdopodobniej będzie mieć siedzibę na Cytadeli” – stwierdził w listopadzie 2015 r. wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński. Jego przekonanie do idei Muzeum zasadniczo zmieniło sytuację MHP. MKiDN pod jego kierownictwem okazało gotowość do zasadniczego przyspieszenia prac nad budową gmachu Muzeum oraz przygotowaniem jego wystawy stałej. Budynek na warszawskiej Cytadeli miał powstać według zmodyfikowanego projektu przygotowanego wcześniej dla siedziby Muzeum Wojska Polskiego.

Od projektu, do kamienia węgielnego
Historia wyraźnie przyspieszyła. 29 stycznia 2016 r. podpisano umowę w sprawie wykonania projektu gmachu Muzeum Historii Polski w Warszawie. Już po kilku miesiącach, 7 listopada 2016 r. zaprezentowano projekt siedziby Muzeum Historii Polski. W październiku 2017 r. ogłoszono przetarg na wykonanie robót budowlanych związanych z budową MHP. Rozstrzygnięto go 15 maja 2018 r.: wybrana została firma Budimex S.A. 30 maja w Pałacu Rzeczypospolitej doszło do podpisania umowy na budowę siedziby Muzeum Historii Polski, a już 6 lipca rozpoczęły się prace budowlane na warszawskiej Cytadeli. Wicepremier Piotr Gliński, dyrektor MHP Robert Kostro, prezes Budimexu Dariusz Blocher, wiceminister Jarosław Sellin oraz wojewoda mazowiecki Zdzisław Sipiera wbili pierwsze symboliczne łopaty. Niedługo później, 11 października 2018 r. wmurowano kamień węgielny pod budowę Muzeum. W uroczystości udział wzięli premier Mateusz Morawiecki oraz wicepremier i minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński.

W 2021 r. osiągnięto stan surowy budynku. Zamontowana została większość elewacji szklanych, trwał montaż instalacji wewnętrznych, ukończono montaż konstrukcji stalowej dachu. Trwały też prace instalacyjne oraz wykończeniowe. Wyjątkowo trudny okazał się natomiast rok 2022, przynosząc poważne utrudnienia związane z agresją rosyjską na Ukrainę. Pomimo to, w dalszym ciągu postępowały prace: kontynuowano je przy instalacjach sanitarnych oraz elektrycznych, a w kwietniu rozpoczął się montaż elewacji. Wreszcie, rozpoczęto również prace wykończeniowe wewnątrz budynku. Rok 2022 był ostatnim, w którym Muzeum Historii Polski funkcjonowało bez stałej siedziby. Jesienią 2023 r. nowoczesny gmach Muzeum przywita pierwszych gości.