Muzeum Historii Polski pozyskało niezwykle cenny zbiór 22 pasów kontuszowych, najważniejszego elementu ubioru szlacheckiego. Zakup sfinansowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W kolekcji znajdują się bogato zdobione pasy pochodzące z najsłynniejszych pracowni polskich i zagranicznych. Pasy po raz pierwszy zostały publicznie zaprezentowane podczas konferencji prasowej w Łazienkach Królewskich, w Stajniach Kubickiego 9 grudnia br. W spotkaniu wziął udział wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński oraz dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro.

Pasy kontuszowe, zwane także pasami polskimi lub słuckimi stanowią jeden z najbardziej charakterystycznych i najważniejszych elementów polskiego stroju szlacheckiego. Szczyt popularności tego elementu ubioru przypada na XVIII w., kiedy ustaliła się jego typowa forma. Importowane ze wschodu przez Ormian (m.in. z Persji i Turcji) zaczęły być wytwarzane w Rzeczpospolitej w I połowie XVIII w. W czasach stanisławowskich powstawały kolejne polskie manufaktury – najsłynniejsza z nich, słucka persjarnia Radziwiłłów działała od 1767 r. Innymi ważnymi ośrodkami produkcji pasów były m.in. manufaktury Paschalisa Jakubowicza (Warszawa i Lipków), manufaktura w Kobyłce, niewielkie persjarnie w Krakowie. Pasy wytwarzano również w królewskiej manufakturze w Grodnie. Duży zagraniczny ośrodek wytwarzania pasów znajdował się w Lyonie, gdzie tworzono tkaniny kopiujące motywy zdobnicze z polskich persjarni.

"Systematycznie, od wielu lat budujemy kolekcję Muzeum Historii Polski. Prezentujemy i popularyzujemy rzecz wyjątkową. Pasy polskie to element stroju szlacheckiego najbardziej rozwinięty w wieku XVIII. Te 22 pasy stanowią większą wartość nawet niż zakupiona przez nas Enigma." - powiedział wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotr Gliński.

"Mamy tutaj 22 pasy z różnych manufaktur, wszystkich ważnych polskich manufaktur. Tu jest Słuck, czyli manufaktura Radziwiłłów, manufaktura Paschalisa Jakubowicza, manufaktura w Kobyłce, wreszcie manufaktura królewska w Grodnie (…) Jesteśmy bardzo szczęśliwi, że mamy taką kompletną, piękną, wspaniałą kolekcję, bo zależy nam na tym, żeby nasze muzeum miało zrównoważony charakter, tzn. mamy multimedia, scenografię, ale to, co jest najważniejsze to, co jest sercem każdego muzeum, to są jednak obiekty oryginalne. To są muzealia, to są zabytki" - zaznaczył dyrektor Muzeum Historii Polski, Robert Kostro.

W zbiorze zakupionym przez Muzeum Historii Polski znajdują się zarówno wytwory polskich persjarni, jak i zagranicznych pracowni. Do pierwszej grupy należą pasy z manufaktury Radziwiłłów w Słucku (5 egzemplarzy), manufaktury grodzieńskiej (2), Kobyłki (2) oraz 4 pasy wytworzone w manufakturach Paschalisa Jakubowicza. Wśród pasów wykonanych poza terytorium Rzeczpospolitej przeważają importy francuskie (6 pasów lyońskich), w zbiorze znajdują się również pojedyncze egzemplarze z Indii, Turcji i Rosji. Większość pasów ze zbioru powstała w drugiej połowie XVIII w., dwa lub trzy z nich pochodzą z XIX w. Najstarszym pasem w zbiorze jest dwustronny pas kontuszowy wykonany w jednej z ormiańskich pracowni w Stambule, w I poł. XVIII w. Oprócz dwóch pasów lyońskich, wykonanych z jedwabiu, wszystkie pozostałe utkano z użyciem srebrnych i złotych nici. Pasy reprezentują również różne style i motywy dekoracji.

Cztery pasy mają bardzo ciekawą proweniencję, pochodzą bowiem z kolekcji Władysława Augusta Kościelskiego (1886-1933), wydawcy, poety i mecenasa sztuki. Trzy z nich, na co wskazują doszyte metki mogły być zgłoszone na prestiżową Międzynarodową Wystawę Sztuki Perskiej w Londynie w 1931 r. Można przypuszczać, że ostatecznie na ekspozycję trafił tylko jeden z nich – indyjski pas, ponieważ pozostałe nie figurują w katalogu wystawy.

Całość zbioru, ze względu na różnorodność wytwórców, typów i motywów dekoracyjnych stanowi doskonałą ilustrację jednego z najważniejszych elementów polskiego stroju szlacheckiego i stanowi o wyjątkowości zbioru. Część zakupionych pasów znajdzie się na Wystawie Stałej i będzie eksponowana rotacyjnie w Galerii Dawna Rzeczpospolita oraz w galerii XIX wieku.

Fot. Danuta Matloch / MKiDN