Podpisanie polsko-sowieckiego układu o przyjaźni

21 kwietnia 1945 r. podpisano w Moskwie polsko-sowiecki układ o przyjaźni, wzajemnej pomocy i współpracy powojennej. W skład delegacji polskiej, która przyjechała do stolicy ZSRS, weszli m.in. Bolesław Bierut, Edward Osóbka-Morawski i Władysław Gomułka. Układ, podpisany przez premiera Rządu Tymczasowego Osóbkę-Morawskiego i Józefa Stalina, mówił o "niezłomnej przyjaźni" i nieingerowaniu w wewnętrzne sprawy drugiego państwa. W rzeczywistości ustalenia te nie były przestrzegane. Polska stawała się powoli krajem podległym ZSRS. Rządził w niej pozostający pod radzieckim nadzorem Rząd Tymczasowy.

Według historyka Andrzeja Skrzypka, pośpiech, który towarzyszył podpisaniu układu, był związany ze śmiercią prezydenta Stanów Zjednoczonych Franklina D. Roosevelta i objęciem tej funkcji przez Harry’ego Trumana, zwolennika bardziej zdecydowanej polityki wobec ZSRS. Wpływ na podpisanie porozumienia miała także sytuacja na froncie, gdzie spodziewano się szybkiej kapitulacji Niemiec. Stalin chciał więc jak najszybciej podporządkować sobie Polskę, stosując taktykę faktów dokonanych. Podpisanie układu skrytykował prezydent Truman. Dopuszczenie do rządów przedstawicieli władz londyńskich, pozostających w opozycji do komunistów, było tylko pozorne. Kolejne posunięcia władz sowieckich potwierdziły przejęcie kontroli nad Polską. BW

Ilustracja: Stalin i Bierut podpisują układ polsko-radziecki, obraz Kazimierza Śramkiewicza z 1955 r., Galeria Socrealizmu - Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, CC-BY-NC.