24 czerwca, w przeddzień święta Polonii węgierskiej, otwarto wystawę stałą „Polacy–Węgrzy. 1000 lat historii”. W uroczystym wernisażu udział wzięli: dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro, dyrektor Polskiego Instytutu Badawczego i Muzeum w Budapeszcie Piotr Piętka, chargé d`affaires Ambasady RP Katarzyna Ratajczak-Sowa, wicedyrektor departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Miejsc Pamięci w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Jerzy Platajs, wicedyrektor Archiwum IPN Mariusz Żuławnik oraz przedstawiciele węgierskiej Polonii, władz lokalnych i dziennikarze.

Tysiąc lat wspólnej historii Polski i Węgier to pasjonująca opowieść – od dziś można ją poznać w pigułce. Sześć sal dwujęzycznej wystawy stałej przygotowanej przez Muzeum Historii Polski oraz Polski Instytut Badawczy i Muzeum w Budapeszcie przypomina o unikalnej roli obu krajów w Europie. Nie ma europejskiego chrześcijaństwa bez polskich i węgierskich świętych, a polityki europejskiej bez wielkich dynastii, które rządziły w stolicach obu krajów. Przyjaźń obu narodów jest wprost przysłowiowa, ale jednocześnie bardzo namacalna: ekspozycja przywołuje udział Polaków w węgierskiej wojnie o niepodległość lat 1848−1849 i pomoc Węgrów okazaną Polakom broniącym Warszawy przed bolszewikami. Wystawę ukazującą bogactwo wspólnej historii sfinansowano ze środków polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

„Te niesłychanie bogate i stare związki historyczne pomiędzy Polską i Węgrami stały się tematem wystawy w Polskim Instytucie Badawczym i Muzeum w Budapeszcie. Wystawa, której odnowiona i unowocześniona wersja powstała przy udziale Muzeum Historii Polski, ma przypominać nam o doświadczeniach wzajemnej sympatii, wpływów i skutecznego wspólnego działania w ponadtysiącletniej historii obu krajów” – powiedział dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro.

Dodał, że wystawa kieruje uwagę na to, co nas łączy, lecz istniały w naszej historii również czasy sporu i rywalizacji. Zauważył przy tym: „Nawet jednak w tych trudnych momentach historii nić wzajemnej sympatii nigdy się nie zerwała i nigdy nie postrzegaliśmy się jako wrogowie. Co najwyżej byliśmy jak pokłócone dobre małżeństwo. Obawiam się, że takim pokłóconym małżeństwem jesteśmy również dzisiaj, kiedy Polska i Węgry w różny sposób odnoszą się do tego, co dzieje się obecnie na Ukrainie”.

Oprócz wielowiekowej tradycji wzajemnych relacji wystawa ukazuje też najważniejsze i najbardziej dramatyczne epizody z dziejów XX wieku. Opowiada m.in. o niezwykłej gościnności, jaką Węgrzy okazali tysiącom polskich uchodźców po wrześniu 1939 r., a symbolem wspólnej walki z totalitarnym złem jest opowieść o bohaterstwie Józsefa Antalla i Henryka Sławika, których współpraca ocaliła kilka tysięcy polskich Żydów od pewnej śmierci z rąk Niemców. Wreszcie − polskie i węgierskie kroniki filmowe opowiadają o dramatycznych dniach października i listopada 1956 r., gdy dziesiątki tysięcy Polaków oddawało krew dla bohaterów powstania węgierskiego.

Licznie zgromadzone na wystawie fotografie dokumentują nie tylko ponure wydarzenia z czasów komunistycznej dyktatury, lecz także życie codzienne. Ukazują wyprawy turystyczne nad Balaton i do term na północy kraju, dla wielu Polaków będące wówczas świetną okazją, by poznać węgierską kulturę. W ten sposób przyjaźń polsko-węgierska realizowała się w praktyce.

Muzeum od wielu lat jest placówką dokumentującą życie węgierskiej Polonii. Jednym z jej symboli pozostaje Derenk – dawna osada na północy dzisiejszych Węgier, gdzie wytworzyła się niepowtarzalna mieszanka językowo-kulturowa. Choć dziś miejscowość jest opuszczona, to potomkowie jej mieszkańców pielęgnują pamięć o korzeniach. Dzięki wystawie opowieść o tym niezwykłym miejscu zostanie przywrócona wspólnej, polsko-węgierskiej pamięci.

Organizatorzy: Muzeum Historii Polski w Warszawie, Polski Instytut Badawczy i Muzeum w Budapeszcie.

Scenariusz: István Miklós Balázs, Tomisław Giergiel, Wojciech Kalwat, Sebastian Pawlina, Piotr Piętka, Paweł Sasanka, József Virágh.

Redakcja: István Miklós Balázs (jęz. węgierski), Karolina Wichowska (jęz. polski).

Koordynacja: Agata Krok, Aleksandra Rodziewicz.

Współpraca: Agnieszka Dąbek, Anna Piekarska.

Projekt graficzny i realizacja: Jaz+ Architekci.

Ekspozycja została sfinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP.

Termin: od 25 czerwca 2022 r. Wystawa czynna: wtorek−czwartek 10.00−16.00,
piątek–sobota 10.00−14.00.

Miejsce: Polski Instytut Badawczy i Muzeum w Budapeszcie, Állomás utca 10. Kontakt: tel. +36 1 260 80 23, muzeum@polonia.hu, www.lengyelmuzeum.hu.

Fot. MHP/Wojciech Kalwat, MHP/Aleksandra Rodziewicz