Z okazji 90. rocznicy bitwy warszawskiej Muzeum Historii Polski przygotowało w Warszawie wystawę „Osiemnasta... bitwa, która zmieniła losy świata”. Wzięło w niej udział 11 znanych współczesnych artystów. Pamięć o konfrontacji z bolszewikami w roku 1920 stała się dla nich inspiracją do powstania prezentowanych prac. Otwarcie ekspozycji odbyło się 15 sierpnia 2010 roku.

– Zadaniem ekspozycji – mówił na otwarciu kurator wystawy Paweł Sosnowski - jest pokazanie tego nadzwyczajnego sukcesu wojennego bez taniego patosu, bez propagandowych haseł. Bitwa jest faktem. Zwycięstwo jest faktem. Totalna klęska sowietów jest faktem. Fakty nie kłamią i nie potrzebują sztucznego aplauzu. Trzeba je tylko przedstawić tak, by przekonały publiczność, by stały się jeszcze bardziej czytelne. Potrzebna więc jest artystyczna metafora, alegoria, przenośnia, taka która czyni fakty niepodważalnymi – dodał.

Artyści zastosowali różnorodne techniki i formy m.in. performance video, rzeźby, obrazy, instalacje, plakaty, fotografie. Wystawa została podzielona na kilka działów problemowych, które w skrótowy sposób pokazały przebieg wydarzeń. Każdy z tematów – rozdziałów został zaprezentowany w oddzielnej przestrzeni.  Narzuciło to widzowi konieczność wędrówki, przemieszczania się według założonego scenariusza. Trasa została dodatkowo oznakowana strzałkami – symbolami, takimi jakich używa się na mapach wojskowych. Na ścianach napisy odpowiadały tytułom działów wystawy: czerwona lawa, pochód za Wisłę, pole bitwy, Piłsudski, plebania w Wyszkowie, triumf, 18 bitew, upokorzeni, niepokonani, ostateczne zwycięstwo. Ekspozycja miała podwójny charakter: artystyczny i edukacyjny; każdy dział był „ilustrowany” sztuką wzbogaconą opisem sytuacji wojennej.

Wystawa Muzeum Historii Polski „Osiemnasta” pokazała nadzwyczajne wydarzenie w języku współczesnej sztuki. Czy artyści potrafią pobudzić nas do myślenia, odczuwania, czy będą szokowali? Tym razem historię pokazaliśmy nie poprzez eksponaty, zdjęcia czy rekonstrukcje ale poprzez instalacje wybitnych polskich artystów. Mamy nadzieje, że nowa propozycja MHP spotka się z zainteresowaniem oglądających – mówił na otwarciu wystawy dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro. – Dzieła znakomitych polskich twórców nie są „ilustracją” zwycięstwa nad bolszewikami. W niektórych prezentowanych pracach znajdą odbiorcy elementy ironiczne a nawet sarkastyczne. Jakkolwiek wszystkie są inspirowane przez wydarzenia historyczne, pozostają jednak przede wszystkim dziełami sztuki – dodał Kostro.

Swoje prace zaprezentowało 11 artystów: Janusz Bałdyga, Krzysztof Bednarski ( autor m.in. pomnika Krzysztofa Kieślowskiego na warszawskich Powązkach i pomnika Felliniego w  Rimini), Marcin Chomicki, Ryszard Grzyb (kilka dni temu skończyła się jego indywidualna wystawa w krakowskim Muzeum Narodowym), Paweł Kowalewski, Laura Pawela, Paweł Susid, Andrzej Świetlik (współtwórca legendarnej grupy awangardowej „Łódź Kaliska”), Włodzimierz J. Zakrzewski, Jerzy Truszkowski, Aleksandra Zalewska.

Polska armia wycofując się pod naporem wojsk sowieckich zatrzymała się na ostatniej linii obrony pod Warszawą. Piłsudski swoim kontruderzeniem dokonał „cudu” – powstrzymał nieustający „pochód za Wisłę” marszałka Tuchaczewskiego. Zniweczył tym samym idee podbicia całej Europy przez bolszewików. Bitwa ta przez lorda d’Abernona została nazwana osiemnastą w historii bitwą, która zmieniła bieg dziejów.
 

Miejsce wystawy: pawilon tymczasowy przed Pałacem Kultury i Nauki (od ul. Marszałkowskiej), Warszawa
Termin: 15 sierpnia – 1 września 2010, w godz. 10:00 – 18:00. Wstęp wolny.

Kurator wystawy: Paweł Sosnowski.

Patronat Honorowy: Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Bogdan Zdrojewski, Prezydent m.st. Warszawy – Hanna Gronkiewicz-Waltz.

Sponsorzy: STU Ergo Hestia, Konsalnet.
Partnerzy: Dom Spotkań z Historią, Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o.
Patroni medialni: Gazeta Wyborcza, AMS, Polska Agencja Prasowa, TVP Warszawa, Przekrój, Mówią Wieki, Gość Niedzielny i Radio Zet.